Muestra lingua por Edmond Cohen: MEAM LOEZ YOSEF ANDE POTIFAR

edmond-cohen1Keridos amigos,
Mi emisyon de este djueves va ser travada del Meam Loez komentando los 6 primeres pesukim del kapitulo 39 de Bereshit, sovre Yosef en kaza ce Potifar, antes ke tenga una bela kon su mujer. Deke estos 6 pesukim? En primero porke esta semana estamos en le perasha Vayeshev, i en sigundo porke son estos sesh pesukim ke meldi el 17 de desyembre 1949, diya de mi Bar Mitsva.

I si no es en direkto, abasta asperar un diya o dos, i despues ir a oirme en redifuzyon sovre http://www.radioj.fr/node/145

Saludos a todos
Edmond Cohen Paris Fransya

——————————————————————————————

MEAM LOEZ  YOSEF ANDE POTIFAR

Saludes a todos los oyentes de la emisyon Muestra lingua, la emisyon en djudeo-espanyol fundada por el profesor Haïm-Vidal Sephiha i prezentada agora por vuestro servidor Edmond Cohen, kon Philippe en la kabina.

Vos akodro ke agora las emisyones de Radio J se pueden oir sovre internet sea en direkto, sea kuando se kyere, kale klikar en el sityo de Radio J, i irse sovre las emisyones de despues de medyudiya. http://www.radioj.fr/node/55

De otra parte, tengo de anunsyarvos ke el proksimo atelye de konversasyon de Vidas Largas se va tener el martes 9 de janvier 2018, en el Centre Communautaire, a las dos i medya (asta las kuatro i medya – sinko).

Esta semana estamos en la perasha Vayeshev, ke fue ay unos kuantos anyos la Perasha de mi Bar Mitsva, yo syendo aparejado por el hazan Jose Papo, de bendicha memorya.

Syendo Cohen, teniya de empesar por el empesijo de la perasha, el kapitulo 37 de Bereshit ke konta komo Yosef fue echado por sus ermanos en un pozo, i despues vendido. Ama por una razon ke no supe, o si la supe me la olvidi, no tuve esto de meldar. Despues veniya el kapitulo 38 ke kontava la istorya de Yeuda i Tamar. Es vedra ke yo teniya 13 anyos, ama paresiya muncho mas chiko, i en vedra era dainda muy kriatura. Papo penso ke esta istorya de Yeuda i Tamar no konveniya para mi, i me tomo komo meldadura el kapitulo de despues, el 39, ke konta komo Yosef, vendido por sus ermanos, fue embiyado en Ayifton, i se topo syervo de un Ejipsyano yamado Potifar. Muy bien. Ama despues de 6 pesukim empesava pishin en el pasuk 7 la istorya de Yosef kon la mujer de Potifar, ke no konveniya tampoko para mi…De tal manera ke lo ke tuve de meldar para mi Bar Mitsva fueron solo 6 pesukim, los 6 primeros del kapitulo 39. Mis dos ijos despues de mi no tuvyeron el mismo mazal kuando izyeron la Bar Mitsva…

Para oy me pensi ke seriya byen de meldarvos lo ke mos dize el Meam Loez sovre estos sesh pesukim. Akodro a los ke dainda no lo saven ke el Meam Loez es un komentaryo del Tanah empesado en 1730 por un haham yerushalmi yamado Yaakov Huli, ke por su parte komento Bereshit i el empesijo de Shemot. Despues se muryo i son 12 otros hahamim, uno detras de otro, ke kontinuaron astal kavo del siglo 19 de komentar el Tanah.

Antes de meldarvos en el Meam Loez, empesaremos por meldar estos sesh pesukim, los ke meldi, en lashon por siguro, el diya de mi Bar Mitsva, tales ke son trasladados en la Biblia de Ferrara:

«Y Yoseph fue descendido a Egypto, y comprolo Potiphar, eunucho de Parho, mayoral de los degolladores, varon Egyptiano, de mano de los Ysmahelitas que lo fizieron descender ahi. Y fue Adonay con Yoseph, y fue varon prosperan. Y vido su señor que Adonay con el, y todo lo que el fazia Adonay prosperava en su mano. Y hallo Yoseph gracia en sus ojos y sirvia a el, y encomendolo sobre su casa, y todo lo que avia a el dio en su mano. Y fue de entonces que encomendo a el en su casa y sobre todo lo que el avia; y bendixo Adonay a casa de Egyptiano por causa de Yoseph, y fue bendicion de Adonay en todo lo que el avia en la casa y en el campo. Y dexo todo lo que a el en mano de Yoseph, y no supo con el ninguna cosa salvo el pan que el comien; y era Yoseph hermoso de forma y hermoso de vista.»

Agora puedemos meldar lo ke mos dize el Meam Loez sovre estos pesukim:

Agora torna la ley a su kuento primero, i mos avla ke Yosef fue abashado a Mitsrayim i lo kompro Potifar, sinklavo (eunuque) de Paro, mayoral de los degoyadores, varon mitsri (ejipsyano), de mano de los Yishmeelim, ke lo abasharon ayi.

(Aki una paranteza sovre el byervo degoyadores, ke traslada el byervo ebreo tabahim, paranteza de los profesores Maeso i Recuero, ke trasliteraron del rashi a karakteres latinos: «Tabbah significa en hebreo «cocinero, carnicero, verdugo (bourreau), guardian del rey», de ahi las varias interpretaciones dadas a la expresion Sar (o Rav) ha-tabbahim, entre ellas la del texto. Hoy se prefiere la del «jefe de la guardia real», cuyos componentes eran los encargados de ejecutar las condenas de muerte». Fin de la paranteza).

I su mekuvan (el eskopo de Potifar) fue de azer avera (pekado) kon el, syendo vido su ermozura, i por esto lo merko.

(Una chika paranteza personala: si era sinklavo, me demando ke avera esperava Potifar…Syerro la paranteza)

Ma rijeron de los syelos ke no aprestara por ombre. I el taam (la razon) ke no se muryo es por provecho de Yosef ke teniya de kazar kon su ija, sigun veresh en la perasha de Mikets; por esto kedo bivo, ke tenga kyen la rija asta ke se aga grande i no kede desmamparada (sin proteksyon).

I lo ke dize el pasuk ke lo merko de poder de los Yshmeelim es arreves de lo ke disho arriva ke los medanim (madianites) se lo vendyeron a Potifar.

(Esta paranteza para konfirmar ke el pasuk 36 del kapitulo 37 de Bereshit mos diziya antes: » Y los Midianitas vendieron a el en Egypto a Potiphar eunucho de Parho, mayoral de los degolladores». Vos akodro ke los ijos de Midyan no pueden ser la misma koza ke los ijos de Ishmael, syendo ke los dos padres son dos ombres diferentes, afillu si ermanos por ser dos ijos del mismo padre Avraham – i de la misma madre si Agar i Ketura eran una sola i misma mujer, asigun muestra tradisyon. Kale dizir ke esta kuestyon de Yishmeelim i de Medanim es muy entrafikada, porke si meldash el kapitulo 37, veresh ke pasan en primero Yishmeelim no leshos del pozo, i ke Yeuda izo la propozisyon a sus ermanos, en vez de matar a Yosef, de venderlo a estos Yishmeelim. I, mos dize Bereshit, sus ermanos lo oyeron. Vash a pensar ke estonses lo vendyeron a los Yishmeelim? No, parese ke se van sin salirlo del pozo i sin venderlo a los Yishmeelim, porke despues pasan Medanim serka del pozo, eyos salen Yosef del pozo, i son eyos, i no los ermanos, ke venden Yosef a los Yishmeelim. Kuando se melda Bereshit, los ermanos kijeron vender, pensaron de vender, ama no vendyeron! Son los Medanim ke vendyeron, no a Potifar, ama a los Yishmeelim Si lo vendyeron a los Yishmeelim entendemos ke sea los Yshmeelim ke despues vendan Yosef a Potiphar, ama si es esto, deke en otro pasuk son los Medanim, ke ya vendyeron Yosef a los Yishmeelim, ke lo venden de muevo a Potifar? Esto es la kuestyon a la kuala va responder el Meam Loez, komo lo vamos a ver. Syerro la paranteza).

Ma es avizo ke dito Potifar era muy ramay (enganyador) i no kijo merkarlo de los Medanim kon taana (kesha), dizyendo: Uzansa del mundo es ke los blankos venden a los pretos, i syendo vozotros pretos i Yosef tan ermozo, ke bushka en guestro poder? Syerto es ke lo rovastesh de su lugar, i oy manyana sale demandador por el, de ke devesh de traerme djente ke salgan fiyansa (caution) por vozotros. I ansi los Yshmeelim salyeron fiyansa por los Medanim, i kon esto se izo el trato.

(Mueva paranteza para dizir ke asigun mi, esta repuesta no mos da a entender kualo aziyan los Medanim kon Yosef en Mitsrayim, syendo ke ya lo teniyan vendido a los Yshmeelim en tyerra de Kenaan !Por esto los otros komentaryos ke van a venir. Syerro esta paranteza personala).

I ay kyen dizen ke los shevatim (los ijos de Yaakov) lo vendyeron a los Yishmeelim para ke lo yevaran a Mitsrayim. En esto pasaron por ayi unos merkaderes medanim ke se ivan para Mitsrayim i lo merkaron de los Yismeelim, i en medyo del kamino fueron unos Yshmeelim i lo rovaron a Yosef de poder de los Medanim i lo yevaron a Mitsrayim i se lo vendyeron a Potifar. Kuando fueron los Medanim a Mitsrayim se pelearon kon los Yishmeelim i los yevaron a la djustisya por lo ke les rovaron el esklavo, i fue muhrah (ovligado) Potifar de tornarlo a merkar de los Medanim por kuanto le demandaron.

I sigundo avizo es ke syendo los Yishmeelim son ijos de Agar, la esklava de Avraham, i Potifar era de la zera (desendensya) de Ham, ke los maldisho Noah ke sea esklavo de sus ermanos, i Yosef el estimado fue esklavo vendido de dita djente basha, amostra klaro ke todo fue rejido de los syelos.

I fue el poder del Shem Itbarah kon Yosef i fue ombre venturozo, patron de atslaha (felisidad) estando en kaza de su senyor el mitsri, ke estuvo la shehina (prezensya divina) kon el para eskaparlo de pekado, syendo estava entre mala djente. I vido su senyor ke el Shem Itbarah estava kon el, ke el nombre del Shem Itbarah uzado en su boka, ke kada ora lo enmentava (nombrava). I kuando lo vido azyendo orasyon, le pregunto dizyendo: Kero ke me digas ke es lo ke vas murmureando, no sea algun echizo ke me azes, i si tal es, savete ke dies mizuras de echizos abasharon al mundo, las nueve tomo Mitsrayim, i la una en todo el mundo.

Le respondyo dizyendo: Yo esto rogando al Shem Itbarah ke me de grasya en tus ojos. Disho: kero ke me lo amostres a tu Dyo. Disho Yosef: Syendo el sol es uno de sus esklavos i no se puede alsar los ojos a verlo, de ayi prevaras ke no es posivle lo ke me demandas.

I todo lo ke el azyen, el Shem Itbarah le dava atslaha en su mano. Ke su atslaha era muncha, a tanto ke toda merkansiya ke tokava kon su mano, pozava la beraha en eya. I tambyen no era komo resto de merkaderes, ke para ganar en la ropa la venden fiyada por mezes, i kyen kyere vender kon la moneda en la mano vende barato; lo kual Yosef, ke aunke vendiya kon los aspros (la moneda) en la mano, ganava muncho. I ansi sin aver ehreah (menester) le aziya yevar los panyos de la botika a kaza i de un lugar a otro para ke pozara la atslaha en eyos.

I topo Yosef grasyas en sus ojos i sirvyo a el i lo izo rejidor de su kaza, i todo ke a el entrego en su mano. I fue de estonses ke lo puzo por rejidor a el en su kaza i sovre todo lo ke a el, i bendisho el Shem Itbatrah a kaza del mitsri por kavza del zehut de Yosef, i fue bendisyon del Shem Itbarah en todo lo ke a el en kaza i en el kampo; ke la beraha estava apegada en el lugar de Yosef, ke kuando estava en kaza aviya beraha, i kuando estava en el kampo no aviya beraha en kaza, sola mente en el kampo.

I dodje mezes lo tuvo en su poder, dehaynu (kijo dizir): los sesh mezes del enverano, ke se fue Potifar al kampo por paseo, lo desho a Yosef en kaza; i los sesh mezes del invyerno ke se vino el en kaza, lo mando a Yosef al kampo ke lo rija, i todo lo ke demandava por boka topava pronto, ke si le dava un vazo de vino i le diziya yo keriya agua o tal koza, en akel punto se aprontava ; i si le kumpliya su dezeo ke la propya koza ke teniya Yosef en su mano, se aboltava a lo ke demandava su amo. I lo mizmo en todo modo de koza. I syendo vido su senyor la atslaha de Yosef, le entrego todas las yaves en su mano.

I desho todo lo ke a el en poder de Yosef. I vyendolo tan bueno, no le demandava heshbon (kuenta) de ninguna koza, ke todo lo ke gastava i tratava estava muy kontente de eyo i siguro ke no le falsava. I no saviya kon el ninguna koza ke no teniya ehreah (menester) de pensar ni azer ningun rijo de kaza ni ningun trato, ke todo se lo rejiya Yosef; sola mente el pan ke el komyen, ke es la mujer.

I era Yosef ermozo de forma i ermozo de vista.

I ay kyen dize ke toda su azyenda entrego en su mano fuera del pan, ke no lo deshava tokar koza de komida syendo era djudyo, i es aborisyon a los mitsriyim ke toke djudyo en su komida. I tambyen kere dizir ke aun ke Yosef teniya todo en su mano, no se rejiya konforme resto de mozos, ke kuando su amo les entrega su azyenda en su mano, bushkan eyos a tratar por su kuento i enrikeserse a sus kuestas; ma el no se aprovecho sola mente el pan ke komiya por mantenerse. I no enkono su boka kon sus komidas, i por esto dize el pasuk: «I fue Yosef ermozo de forma i ermozo de vista». Ke tendresh ke demandar ke este pasuk no es en su lugar aki, pero es avizo ke aun ke se afrio su alma de no komer ninguna koza sino pan seko para no enkonarse la boka, kon todo esto estava muy ermozo, ke teniya kara de rey. I syendo ke ay djente ke de leshos paresen ermozos, ma si se va a ver en kada myembro aparte, se konose ke no es ermozo; por esto dize en Yosef ke era yafe toar vife mare (hermozo de forma y hermozo de vista). Kere dizir ke era kumplido de todo.

Ansina se eskapa el komentaryo del Meam Loez sovre el pedaso de Perasha ke meldi el shabath 17 de desyembre 1949, en el kal Berith Shalom, aparejado por el hazan José Papo, i antes de esto ambezado en ebreo por el haham Boton, de bendicha memorya, ke dirijiya el Talmud Tora. En estos tyempos el bar mitsva era vestido de una djube blanka komo un hazaniko kon el mizmo chapeo ke el hazan. Me akodro muy byen de esta seremoniya. El hazan Papo me aviya eskrito mi diskorso en franses ke meldi lo mijor ke pude. Entre la djente ke vino en el kal por esta seremoniya aviya una kristyana, Mme Sauty, ke me teniya guadrado ande eya, kon mi primika, en el anyo 1942- 1943.

Sovre estos rekodros vos tengo de deshar, dizyendovos al djueves ke vyene, si kyere el Dyo!

Edmond Cohen
Paris Fransya

Check Also

Ruta sefardí: Domingos de historia en la ciudadela de Melilla

Organizada por la Asociación Mem Guímel y con el apoyo de la Consejería de Cultura, …

Deja una respuesta

Tu dirección de correo electrónico no será publicada. Los campos obligatorios están marcados con *

Este sitio usa Akismet para reducir el spam. Aprende cómo se procesan los datos de tus comentarios.